In het geval de burgerlijke rechter bij vonnis iemand veroordeelt iets te doen of te betalen, dan kan men dat vonnis ten uitvoer leggen. De deurwaarder kan bijvoorbeeld beslag leggen op de bankrekening of op andere vermogensbestanddelen van de veroordeelde. Behalve bij een geslaagd executiegeschil.

De veroordeelde kan nog actie ondernemen om tenuitvoerlegging van het vonnis te voorkomen, ook als tegen het vonnis geen rechtsmiddel (hoger beroep, cassatie of verzet) meer openstaat. Die mogelijkheid wordt geboden door het executiegeschil.

executiegeschil

Stel dat in een vonnis is bepaald dat Piet aan Henk EUR 10.000 moet betalen, dan kan Henk een deurwaarder opdracht geven beslag te leggen op aan Piet toebehorende goederen. Zo kan hij proberen zijn vordering te verhalen op het vermogen van Piet. Dat heet: het vonnis executeren. Of gewoon: tenuitvoerleggen.

Als Henk het met het vonnis niet eens is, kan hij een rechtsmiddel instellen, bijvoorbeeld hoger beroep of verzet. Maar dat is aan termijnen gebonden. Als bijvoorbeeld die termijnen zijn verlopen, staat geen rechtsmiddel meer open. Dan is het vonnis onherroepelijk. In uitzonderlijke gevallen kan Piet, ook al is het vonnis onherroepelijk, er toch voor zorgen dat Henk het vonnis niet kan executeren.

Piet zal in dat geval een executiegeschil moeten starten. Dat is een vordering tot het schorsen of verbieden van de tenuitvoerlegging van het vonnis. Dat is doorgaans niet eenvoudig. Immers, het uitgangspunt is dat de rechter zich over iets heeft gebogen en men het met diens oordeel moet doen. De tenuitvoerlegging van een vonnis moet daarom in beginsel altijd mogelijk zijn. In het algemeen geldt dat een executiegeschil slechts in twee gevallen slaagt. Het eerste is indien Piet aantoont dat hij aan het vonnis heeft voldaan. Het tweede is dat Henk misbruik maakt van de bevoegdheid het vonnis ten uitvoer te leggen. Wanneer zou Piet misbruik maken van zijn bevoegdheid?

misbruik van de bevoegdheid het vonnis ten uitvoer te leggen; noodsituatie?

Er is sprake van misbruik van bevoegdheid tot de tenuitvoerlegging van een vonnis in het geval dat vonnis:

‘klaarblijkelijk op een feitelijke of juridische misslag berust of indien de tenuitvoerlegging op grond van na het vonnis voorgevallen of aan het licht gekomen feiten klaarblijkelijk aan de zijde van partij B een noodtoestand zal doen ontstaan, waardoor een onverwijlde tenuitvoerlegging niet kan worden aanvaard’,

zo heeft de Hoge Raad reeds in 1983 bepaald.

Een vonnis berust niet snel op een klaarblijkelijke feitelijke of juridische misslag. De rechter die op een executiegeschil moet beslissen, mag de zaak niet opnieuw beoordelen; het vonnis is niet voor niets onherroepelijk. Bovendien zal de rechter die de veroordeling in het verleden heeft uitgesproken het feitencomplex nauwkeurig hebben bestudeerd, zodat evenmin snel sprake zal zijn van een klaarblijkelijke juridische misslag: een overduidelijke miskenning of misvatting van (de werking van) het recht.

Ook van een noodtoestand zal niet snel sprake zijn. Een noodtoestand kan alleen bestaan uit feiten die aan het licht zijn gekomen nadat het vonnis is gewezen. Immers, anders had de rechter die het vonnis heeft gewezen al rekening kunnen houden met die feiten. De rechter die het executiegeschil behandelt, mag niet ‘op de stoel’ gaan zitten van de rechter die het oorspronkelijke vonnis gewezen heeft.

Het is dus niet eenvoudig executie van een onherroepelijk vonnis te voorkomen. Maar in uitzonderlijke gevallen kan dit wel.

De rechter die op een executiegeschil moet beslissen, mag de zaak niet opnieuw beoordelen; het vonnis is niet voor niets onherroepelijk.

tot slot

Is sprake van een (dreigende) noodsituatie en wenst u advies over het verbieden van de tenuitvoerlegging van een vonnis? Wilt u een vonnis ten uitvoer te laten leggen maar wenst u graag de kansen en risico’s in beeld te laten brengen? Aarzel dan niet om contact op te nemen met onze specialisten.