Eind 2008 deed het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uitspraken die voor de Nederlandse strafpraktijk van groot belang zijn. Die uitspraken (in – onder meer – de zaken Salduz tegen Turkije en Panovits tegen Cyprus) hebben betrekking op de vraag wanneer een verdachte recht heeft op bijstand door een advocaat en waaruit die bijstand dan zou moeten bestaan.

Vele rechtsgeleerden lieten daarover hun licht schijnen. Het College van procureurs-generaal van het Openbaar Ministerie gaf vervolgens een aanwijzing gericht aan de politie. Hierin staan instructies over hoe de politie moet handelen. Het wachten was echter op een uitspraak van de Hoge Raad, de hoogste Nederlandse rechter, waarin verdere uitleg omtrent de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zou worden gegeven.

Hoge Raad: aangehouden verdachten hebben recht op bijstand voor verhoor

Op 30 juni 2009 was het zover. De Hoge Raad oordeelde dat uit de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens moet worden afgeleid dat een aangehouden verdachte recht heeft op raadpleging van een advocaat voorafgaand aan het eerste politieverhoor. Recht op bijstand tijdens het politieverhoor kan, aldus de Hoge Raad, echter niet uit voornoemde uitspraken worden afgeleid, behalve wanneer een verdachte minderjarig is. Minderjarige verdachten hebben wel (ook) recht op bijstand door een raadsman of een vertrouwenspersoon (bijvoorbeeld een familielid) tijdens het politieverhoor.

de praktijk: kosteloze consultatiebijstand van een advocaat via piketregeling

De politie is verplicht een aangehouden verdachte erop te wijzen dat hij of zij het recht heeft kosteloos met een advocaat te overleggen alvorens te worden verhoord. Kosteloos wil zeggen: de kosten van de advocaat worden door de overheid betaald. Maakt een verdachte van dit recht gebruik, dan zal de verdachte op het politiebureau moeten wachten totdat de advocaat is gearriveerd.

Indien de verdachte geen voorkeursadvocaat opgeeft, zal de politie de piketcentrale inlichten. De piketcentrale stuurt dan een melding naar de op die dag dienstdoende ‘piketadvocaat’, die dan binnen twee uur na ontvangst van de melding de verdachte op het politiebureau moet bezoeken. Indien de verdachte een voorkeursadvocaat opgeeft, zal de bijstand van die voorkeursadvocaat alleen kosteloos zijn indien de advocaat deelneemt aan de piketregeling. Ook al heeft de advocaat op die dag geen piketdienst, zal hij of zij in de praktijk toch proberen de verdachte zo spoedig mogelijk op het politiebureau te bezoeken.

Alle advocaten bij In ’t Veen Advocaten die het strafrecht beoefenen, zijn overigens aangesloten bij de piketregeling.

De politie is verplicht een aangehouden verdachte erop te wijzen dat hij of zij het recht heeft kosteloos met een advocaat te overleggen alvorens te worden verhoord.

waarvoor is bijstand van een advocaat voor het verhoor nuttig?

Op het moment dat een verdachte door de politie is aangehouden, loopt een politieonderzoek. Misschien is dat onderzoek nog maar net gestart, misschien loopt het al een poosje. Mogelijk leidt het onderzoek ertoe dat de officier van justitie besluit de verdachte voor de strafrechter te dagvaarden. De strafrechter zal tijdens het onderzoek ter terechtzitting een oordeel over de zaak moeten vellen. Van groot belang daarbij is het dossier dat door politie en openbaar ministerie is aangelegd. De verklaring(en) van de verdachte maken daarvan een belangrijk onderdeel uit.

Het kan derhalve voor de uitkomst van de zaak verschil maken wat door de verdachte bij de politie tijdens het verhoor wordt verklaard. Het kan voor de verdachte van belang zijn te weten hoe hij of zij zich het beste kan opstellen tijdens het verhoor. Bovendien is van belang te weten wanneer een beroep op het zwijgrecht nu wel en niet nuttig is, en wat in een gegeven geval daar de voor- en nadelen van zijn. Ten slotte kan het voor de verdachte prettig zijn te weten wat hem of haar mogelijk te wachten staat en wat zijn of haar rechten zijn.

wat als de verdachte (nog) niet is aangehouden?

Indien de verdachte (nog) niet is aangehouden, maar bijvoorbeeld wel een uitnodiging heeft gekregen om zich te melden op het politiebureau (waarbij de kans bestaat dat alsnog een aanhouding volgt), treedt de bovengenoemde piketregeling niet in werking. Bijstand van een advocaat wordt dan niet meer door de politie geregeld. Bovendien wordt deze bijstand niet door de overheid vergoed.

Indien u in een dergelijk geval wilt weten of het zinvol is (en de kosten en moeite loont) een adviesgesprek te hebben met een advocaat, kunt u altijd even bellen met een advocaat, die een en ander doorgaans telefonisch redelijk snel kan inschatten.